PANDUAN RINGKAS PELAKSANAAN PROJEK PENJIMATAN TENAGA DENGAN KONSEP KONTRAK PRESTASI TENAGA

APA ITU KONTRAK PRESTASI TENAGA?...

Pengguna tenaga mempunyai beberapa pilihan untuk melaksanakan langkah-langkah penjimatan tenaga yang dikenal pasti daripada audit tenaga. Bagi langkah-langkah penjimatan yang kosnya  rendah, banyak organisasi mungkin boleh memperuntukkan bajet  dalaman tetapi langkah-langkah yang memerlukan jumlah kos atau pelaburan yang lebih besar daripada dengan memindahkan risiko pelaburan yang diperlukan, Kontrak  Prestasi Tenaga atau Energy Performance Contracting (EPC)  adalah salah satu pilihan yang praktikal untuk mencapai  penjimatan kos penggunaan tenaga yang ketara  .

Konsep EPC untuk pelaksanaan langkah-langkah atau projek penjimatan tenaga ialah melalui pelaburan langsung oleh Syarikat Perkhidmatan Tenaga atau Energy Services Company(ESCO) dengan "Kos Sifar"  kepada pemilik atau pengurusan kemudahan bangunan atau perindustrian di kemudahan-kemudahan yang telah dikenalpasti mempunyai potensi yang besar.  Pulangan daripada pelaburan akan digunakan untuk membayar balik ESCO hanya daripada penjimatan tenaga sebenar yang dicapai  hasil daripada pelaksanaan langkah-langkah penjimatan tenaga yang dilaksanakan oleh  ESCO berdasarkan kontrak berkongsi penjimatan dengan syarat-syarat  yang dipersetujui oleh kedua-dua pihak.

MODEL PELAKSANAAN EPC

Terdapat dua model yang  biasa di amalkan dalam melaksanakan EPC di antara ESCO dan pelanggan atau pemilik kemudahan. Kedua-dua model memerlukan ESCO untuk melaksanakan tugas-tugas seperti yang dinyatakan sebelum ini, dengan perbezaan utama dalam keadaan kos sebenar penjimatan untuk dikongsi bersama atau dibayar kembali kepada ESCO. Terdapat dua model perkongsian  penjimatan dan  Model Jaminan Prestasi

1. Model perkongsian  penjimatan tenaga

Komponen utama dan mekanisme model perkongsian penjimatan tenaga ditunjukkan di dalam Rajah bawah.

Komponen dan mekanisme Model Perkongsian Penjimatan Tenaga

Dalam model penjimatan bersama penjimatan kos sebenar yang dicapai dikongsi pada peratusan yang dipersetujui bagi setiap pihak dengan syarat-syarat yang dipersetujui antara ESCO dan pelanggan

2. Model Jaminan Prestasi Tenaga

Komponen dan mekanisme Model Jaminan Prestasi ditunjukkan dalam Rajah bawah.

Komponen dan Mekanisme dalam Model  Jaminan Prestasi  Tenaga

Dalam model jaminan pretasi, ESCO akan menjamin penjimatan kos tenaga pada amaun yang telah dipersetujui kepada pelanggan dengan kegagalan ESCO untuk menyampaikan jumlah yang akan menyebabkan mereka perlu membayar perbezaan kepada pelanggan

MEKANISME DAN LANGKAH-LANGKAH PELAKSANAAN EPC

Secara umum, langkah-langkah utama dalam pelaksanaan model EPC ditunjukkan dalam dalam turutan berikut atau seperti carta aliran berikut dalam Rajah di bawah.

1. Pengesahan Keperluan EPC
2. Penyediaan maklumat , Objektif, Kriteria Penilaian dan Panduan  Pelaksanaan Projek EPC
3. Hebahan  dan Penyenaraian ESCO yang layak
4. Jemputan menghantar cadangan oleh ESCO yang layak
5. Penilaian Cadangan Daripada ESCO
6. Perlantikan ESCO
7. Audit Tenaga Terperinci dan Penghataran Cadangan Pelaksanaan & Pelaburan Oleh ESCO
8. Rundingan Syarat-Syarat Kontrak EPC
9. Tandatangani Kontrak EPC
10. Pelaksanaan Projek Penjimatan Tenaga
11. Pemantauan dan Pengesahan Penjimatan Sebenar Yang Dicapai dan Pembayaran Bulanan Kepada ESCO

Carta alir mekanisme yang ditunjukkan di atas dicadangkan untuk digunapakai bagi sistem tender terbuka oleh pihak pemilik kemudahan untuk mendapatkan ESCO yang berkelayakan untuk melakasanakan projek penjimatan tenaga di premis mereka.

Mekanisme pelaksanaan EPC yang ditunjukkan di atas juga boleh diubahsuai mengikut kesesuaian dan prosedur kewangan sesebuah organisasi. Adalah amat penting untuk pihak pemilik kemudahan atau pelanggan mempunyai pemahaman yang secukup tentang konsep EPC kerana ia akan melibatkan satu tempoh perjanjian dan komitmen pembayaran dalam tempoh masa yang agak panjang.

FAEDAH-FAEDAH PELAKSANAAN PROJEK PENJIMATAN TENAGA DENGAN KONSEP EPC

Penggunaan konsep EPC telah diamalkan secara meluas di sektor kerajaan dan terutamanya  di swasta  di negara-negara seperti di Thailand, Jepun dan Amerika Syarikat yang mempunyai  faedah-faedah berikut:

1. Keupayaan untuk melaksanakan langkah-langkah penjimatan tenaga dengan "sifar " pelaburan oleh pemilik kemudahan bangunan melalui prestasi berdasarkan konsep dan melabur hasil daripada penjimatan kos tenaga  yang dicapai dalam projek-projek lain;
2. Untuk memastikan mekanisme dan sumber pembiayaan yang mampan untuk melaksanakan langkah-langkah penjimatan tenaga untuk pengurusan tenaga yang lebih cekap;
3. Satu kontrak tunggal untuk menangani pelbagai projek-projek penjimatan tenaga melalui pelaksanaan setiap langkah penjimatan tenaga yang dikenal pasti daripada audit tenaga;
4. Risiko dipindahkan kepada pihak ketiga iaitu ESCO yang berkelayakan  atas dasar perkongsian keuntungan dengan teknologi yang telah terbukti dan kepakaran dan
5. Kaedah yang berkesan untuk melaksanakan langkah-langkah penjimatan tenaga untuk menggalakkan penjimatan tenaga dalam kemudahan kerajaan dan swasta oleh mekanisme pelaburan pasaran -swasta

Bagi sektor kerajaan, penggunaan konsep EPC akan meringankan beban kewangan perbelanjaan kerajaan untuk melaksanakan langkah-langkah penjimatan kos tenaga yang mampan dalam bangunan dan kos itu akan dapat dibelanjakan untuk tujuan-tujuan yang lain.

Bagi syarikat-syarikat swasta, EPC akan membolehkan pihak ketiga yang berwibawa untuk mengenal pasti dan melaksanakan langkah-langkah penjimatan tenaga semasa mereka memberi tumpuan kepada perniagaan teras mereka. Dalam kedua-dua sektor, mekanisme EPC akan membolehkan mereka untuk memindahkan komitmen dan risiko kewangan untuk melabur dalam projek-projek EE kepada pihak ketiga dan dalam masa yang sama memberi jaminan simpanan yang akan memberi manfaat dalam jangka masa yang lama.

SIAPA YANG BOLEH MENGGUNAKAN KONSEP EPC?

Sektor Kerajaan

Bagi bangunan-bangunan  yang  di miliki atau di gunakan oleh pihak kerajaan di mana bayaran bil elektriknya dibayar oleh pihak kerajaan  persekutuan, terdapat beberapa syarat-syarat yang perlu dipatuhi untuk mengguna pakai konsep EPC di bangunan masing-masing iaitu:

1. ESCO  berkenaan mestilah telah berdaftar dengan Kementerian Kewangan di bawah kod  222801: Perkhidmatan Teknologi Hijau dimana ESCO juga dikehendaki berdaftar sebagai ESCO  dengan Suruhanjaya Tenaga sebelum didaftarkan oleh pihak Kementerian Kewangan di dalam sistem e-perolehan kerajaan.
2. Bil elekrik semasa dicaj di bawah Objek Sebagai (OS)23000-Perhubungan dan Utiliti. Bagi perkhidmatan yang diberikan oleh syarikat yang melaksanakan EPC yang dapat menghasilkan penjimatan, perkhidmatan oleh ESCO boleh dibayar di bawah OS29000-Perkhidmatan Ikhtisas dan Perkhidmatan Lain yang dibeli dan Hospitaliti.
3. Oleh kerana kedua-dua bayaran di atas tersebut boleh dibuat di bawah Objek Am(OA) yang sama OA 20000-Perkhidmatan dan Bekalan, Pegawai Pengawal di setiap  agensi mempunyai kuasa untuk membuat pengubahsuaian peruntukan yang sewajarnya daripada OS23000 kepada OS29000 untuk membiayai pembayaran kepada ESCO jika peruntukan tidak mencukupi di bawah OS29000,
4. Dalam melaksanakan EPC juga,agensi hendaklah mempastikan perbelanjaan pelaksanaan EPC tidak melibatkan sebarang tambahan perbelanjaan malahan ia mesti memberi penjimatan kepada kerajaan.
5. Bagi agensi-agensi kerajaan di di bawah kuasa kerajaan negeri atau yang mempunyai kuasa autonomi dalam pengurusan kewangan masing-masing seperti  badan-badan berkanun dan sebahagian institusi pengajian tinggi awam, penggunaan konsep EPC  adalah terpulang kepada prosedur  dan peraturan-peraturan yang mesti dipatuhi oleh organisasi masing-masing.

Sektor Swasta

Untuk sektor swasta, mana-mana pihak yang berminat untuk mengamalkan konsep EPC, ia adalah terpulang kepada prosedur kewangan yang diamalkan oleh oleh syarikat masing-masing.

PEMILIHAN ESCO

Pemilihan ESCO yang berkelayakan dan berkemampuan adalah amat-amat kritikal di dalam menentukan kejayaan pelaksanaan konsep EPC untuk mencapai penjimatan tenaga seperti yang telah anggarkan.

Selain daripada mempunyai kemampuan daripada segi kepakaran teknikal untuk mengenalpasti potentsi penjimatan tenaga dan melaksanakan projel atau langkah-langkah  yang dicadangkan, terdapat beberapa kriteria lain yang mesti diberi pertimbangan. Di antaranya ialah:

1. Keupayaan sumber  manusia dalamandiperingkat penggurusan tertinggi dan operasi  daripada  segi  jumlah dan kelayakan-kelayakan professional/ teknikal yang diperlukan untuk  menguruskan dan melaksanakan projek –projek EPC
2. Keteguhan kewangan syarikat untuk membiaya sesuatu projek sama ada dengan menggunakan sumber kewangan dalaman atau berkelayakan untuk membuat pinjaman daripada mana-mana institusi kewangan.
3. Rekod prestasi dan pengalaman dalam melaksanakan projek-projek dengan konsep EPC  termasuk skala pelaburan dalam projek-projek berkenaan

Sebagai panduan, pihak Malaysia Association of Energy Services Company(MAESCO) telah mencadangkan senarai kriteria untuk menilai  sesuatu ESCO yang boleh digunapakai atau sebagai rujukan asas berdasarkan maklum balas dan pengalaman ahli-ahlinya dalam melaksanakan projek-projek EPC.

Senarai kriteria tersebut adalah seperti berikut:

i)     Modal Berbayar

Modal berbayar syarkat mesti lebih daripada  RM 100,000

ii)    Skop Kerja

Berkemampuan untuk melaksanakan kerja-kerja berikut:

·  Audit tenaga;

·  Perundingan kecekapan dan penjimatan tenaga;

·  Kejuruteraan reka bentuk cekap tenaga;

·  Pembiayaan pelaksanaan projek kecekapan dan penjimatan tenaga;

· Pelaksanaan dan pengurusan projek kecekapan dan penjimatan tenaga;

· Pemantauan dan pengesahan prestasi (performance monitoring and verification);

·  Uji dan ujiterima (testing and commissioning)

·  Operasi dan penyelenggaraan

iii)    Pengurusan Tertinggi Kecekapan dan Penjimatan Tenaga

Ahli pengurusan tertinggi terdiri daripada komposisi pemegang setiap kelayakan-kelayakan seperti berikut:

·  Pengurus Tenaga berdaftar dengan Suruhanjaya Tenaga; atau

·  Jurutera berdaftar dengan Lembaga Jurutera Malaysia; atau

·  Juruukur Bahan/Arkitek berdaftar dengan LJBM atau LAM; atau

·  Ekonomi/Akauntan hendaklah berdaftar dengan MIA; atau

·  Jurutera kompeten berdaftar dengan Suruhanjaya Tenaga

Pengalaman kerja minima 5 tahun bagi setiap ahli Pengurusan Tertinggi selepas mendapat ijazah.

Lain-lain rujukan seperti keahlian dengan  Malaysia Association of Energy Services Company(MAESCO), Malaysia Energy Professionals Association(MEPA) dan lain-lain badan berkaitan yang diktiraf.

iv)  Kumpulan Perkhidmatan Teknikal atau Pakar*

Diwajibkan mempunyai seorang kakitangan dalam perkhidmatan teknikal atau pakar dengan kelayakan minimum seperti berikut:

·  Sekurang-kurangnya pemegang ijazah Kejuruteraan/Arkitek** atau

·  Pengurus Tenaga Elektrik berdaftar dengan Suruhanjaya Tenaga

* Sekurang-kurangnya seorang yang dicarum dalam KWSP

**Sekurang-kurangnya berpengalaman selama 5 tahun dalam menjalankan perkhidmatan yang berkaitan penjimatan tenaga

v)   Kumpulan Sokongan Teknikal

Diwajibkan mempunyai sekurang-kurangnya  dua (2) orang kakitangan yang sekurang-kurangnya pemegang sijil atau diploma dalam bidang teknikal yang diiktiraf yang dicarum dalam KWSP.

vi)  Keempunyaan* Peralatan dan Kelengkapan Asas Audit    Tenaga

Sekurang-kurangnya mempunyai peralatan dan kelengkapan asas untuk menjalankan audit tenaga seperti berikut:

·  Power data logger

·  Thermal data logger dan meter

·  Flow data logger dan meter

·  Combustion analyzer

*dimiliki/disewa/dipajak

CONTOH-CONTOH PROJECT DENGAN KONSEP EPC

Terdapat banyak contoh pelaksanaan projek penjimatan tenaga dengan konsep EPC di Malaysia terutamanya di kalangan sektor swasta. Ini adalah kerana EPC bukan sahaja menjimatkan kos operasi malah ia juga meningkatkan keuntungan syarikat dan daya saing di kalangan pemain-pemain industri yang sama di dalam pasaran di tempatan dan juga antarabangsa.

Di bawah ditunjukkan beberapa contoh jenis kemudahan dan penjimatan kos tenaga yang telah dan masih sedang dicapai dengan konsep EPC di sektor  swasta di Malaysia.

KESIMPULAN

Secara ringkasnya, perbandingan antara kaedah EPC dan konvensional bagi pelaburan untuk melaksanakan langkah-langkah penjimatan tenaga boleh dinyatakan dalam jadual berikut.

Perkara	EPC	Pembelian Konvensional
Kepakaran Teknikal	ESCO	ESCO
Pelaksanaan/Pemasangan	ESCO	Pemilik
Sumber kewangan/pelaburan	100% ESCO	100% Pemilik
Kadar perkongsian penjimatan	pada kadar yang dipersetujui bersama	100% kepada pemilik
Risiko-risiko pelaburan dan teknikal	ESCO	Pemilik
Penyelenggaraan dan pemantauan prestasi	100% ESCO	Pemilik

Perbandingan antara Kaedah EPC dan Konvensional untuk melaksanakan langkah-langkah penjimatan tenaga.

EPC juga menawarkan situasi menang-menang pada akhirnya di mana:

1. Kedua-dua belah pihak akan mendapat faedah daripada pengurangan kos penggunaan tenaga oleh pemilik kemudaha dan peluang mengembangkan perniagaan oleh ESCO
2. Mewujudkan peluang-peluang pekerjaan yang baru untuk rakyat Malaysia melalui perkhidmatan-perkhidmatan yang diperlukan seperti audit tenaga,pengukuran prestasi tenaga dan lain-lain lagi.
3. Meningkatkan jumlah perniagaan yang berasaskan pengetahuan atau knowledge-based kerana perkhidmatan oleh ESCO dalam EPC lebih merupakan sebagai penyedia penyelesaian berbanding sebagai penyedia teknologi atau barangan.
4. Penjimatan tenaga juga akan menyumbang ke arah pengurangan pelepasan gas karbon dioksida yang terhasil daripada pembakaran bahan-bahan api berasaskan fosil seperti minyak untuk  penjanaan tenaga elektrik.

Nota:

Panduan ini telah ditulis berdasarkan pengalaman, perbincangan dan  rujukan  daripada beberapa sumber yang terdapat di internet yang berkaitan dengan pelaksanaan EPC di Malaysia dan juga di negara lain seperti Amerika Syarikat. Semoga apa yang dikongsi di sini dapat memberikan sedikit pemahaman dan panduan kepada para pembacanya tentang apa itu EPC dan bagaimana ia boleh dilaksanakan